برنامه ریزی
برنامه ریزی
برنامه ریزی متعادل
پس از آنکه چند هفته با این نوع برنامه ریزی کار کردید و مراحل آن را دقیقاً انجام دادید، خودتان حتماً از پیشرفت یادگیری تان و همچنین پیشرفت در مطالعه ی دروس راضی خواهید بود. توجه داشته باشید که به جز مرحله ی تهیه ی برنامه ی کلی که فقط یکبار صورت می پذیرد تمامی مراحل چیزی در حد چند دقیقه وقت شما را می گیرد.
به هر حال پس از اینکه چند هفته با این برنامه پیش رفتید. به یک برنامه ی متعادل می رسید که با توجه به نیازها، استعدادها و توانایی شما طرحریزی شده است . این برنامه ی متعادل هفتگی را با خودکار قرمز نوشته و سعی کنید هفته های آینده مطابق آن عمل کنید و تا هنگامی که در کارهای اساسی شما تغییری حاصل نشده این برنامه را نیز می توانید تغییر ندهید. بنابراین پس از تهیه ی برنامه ی متعادل فقط کافی است جدول ارزیابی را پر کنید. و با توجه به آن میزان پیشرفت خود را مورد نظارت و کنترل قرار دهید.
یک تذکر مهم: به هیچ دلیلی برنامه ریزی و اجرای آن را قطع نکنید. مثلاً پس از چند هفته به دلیل دلسرد شدن و یا به دلیل آنکه خوب نتوانسته اید آن را انجام دهید، برنامه را رها نکنید. بلکه سعی کنید از هفته ی بعد با شادابی و پشتکار بیشتر برنامه ریزی کرده و آن را اجرا کنید. همانطور که در بالا بیان شد پس از چند هفته برنامه ریزی ، به یک برنامه ی متعادل دست می یابید و می توانید آن را تا آخر ترم و یا تا وقتی که اساس کاری شما تغییر نکرده است ادامه دهید. و در این مرحله فقط به پر کردن صفحه ی ارزیابی که حدوداً در پایان هر روز یک دقیقه و در پایان هفته حدوداً 10 دقیقه وقت شما را می گیرد بپردازید. بنابراین 1025 دقیقه در هفته را در جهت پیشرفت خود به امر برنامه ریزی اختصاص دهید.
یک پیشنهاد
بقیه متن در ادامه مطلب
شما می توانید برای پیشرفت در هر درستان یک نیمرخ روانی درست کنید. نیمرخ روانی از دو محور مانند شکل بالا تشکیل شده است . محور افقی به شماره ی آزمونها اختصاص دارد و محور عمودی به نمرات کسب شده در آن . بنابراین شما باید در طول هر آزمون یک نمره یا درصد کسب شده در درس موردنظر را در این نمودار وارد کنید. [ اگر دانش آموز سالهای پایین تر هستید نمودار عمودی را برحسب نمرات صفر تا 20 تقسیم بندی کنید و اگر داوطلب کنکور هستید نمرات خود را از صفر تا صد (درصد) تقسیم بندی کنید.]
مهمترین حُسن این کار این است که با یک نگاه کلی به پیشرفت و یا احیاناً عقب افتادگی در یک درس واقف می شوید و می توانید آنرا دنبال یا اصلاح کنید.
اگر در آزمونهای آزمایشی شرکت می کنید نمرات آنرا وارد این نمودار کنید و اگر در آزمونها شرکت نمی کنید نمرات امتحاناتی که معلمانتان می گیرند را به صورت درصد درآورده (در عدد 5 ضرب کنید) مثلاً اگر از 20 نمره 17 شده اید عدد موردنظر را 17*5=85 در نظر بگیرید و یا می توانید درصدهایی را که خودتان پس از مطالعه دروس و در هنگام تست زنی کسب کرده اید وارد نمودار کنید.
بنابراین باید به تعداد درس ها، نیمرخ روانی رسم کنید. در ذیل یک نمودار نیمرخ روانی که مربوط به درس فیزیک دانش آموز ریاضی است به عنوان مثال آمده است .
حیطه ی نمرات کسب شده و میانگین آنها می تواند یک دید کلی راجع به درس مربوطه در اختیار شما بگذارید و تقریباً نماینگر حیطه ی درصد یادگیری شما در آن درس می باشد.
برای هر درس یک نیمرخ روانی رسم کنید و با بررسی نهایی و کلی آنها نقاط ضعف و قوت خود را مشخص کنید. و سعی کنید نقاط ضعف خود را اصلاح کنید.
فلوچارت الگوریتم برنامه ریزی به شیوه ی نوین pdca
آنچه در این فصل از برنامه ریزی به این روش بیان شد در الگوریتم زیر آمده است . شما می توانید در سیر مطالعاتی خود مطابق آن عمل کنید.
یک ناظر درسی برای خود تان انتخاب کنید. سعی کنید یکی از افراد نزدیک مانند والدین ، برادر یا خواهر، دوست یا آشنایان و یا مشاور مدرسه و یا یکی از معلمین تان را که به آینده شما اهمیت می دهد و روند پیشرفت درسی شما را دنبال می کنند، به عنوان ناظر انتخاب کنید. ناظر درسی شما باید وقت داشته باشد و حداقل زمانی را جهت پیگیری سیر مطالعاتی ، پیشرفت و یا حتی عقب افتادگی شما اختصاص دهد. اگر دانش آموز قوی هستید و یا دارای انگیزه کافی هستید، خودتان را به عنوان ناظر درسی خودتان انتخاب کنید.
یکی از وظایف اساسی ناظر درسی شما رسیدگی به وضعیت درسی شما می باشد از وظایف مهم دیگر وی تحلیل صفحه ی ارزیابی در برنامه ی شما است . بنابراین بهتر است ناظر درسی شما با مسائل برنامه ریزی و مطالعه و حتی کنکور آشنا باشد تا بتواند به شما کمک کند و نقاط قوت شما را بیان کند و همچنین با بیان نقاط ضعف شما، با همکاری یکدیگر راههای جبران آن و تبدیل آنها را به نقاط قوت بیابید. ناظر درسی به شما کمک خواهد کرد تا:
- نقاط ضعف و قوت خود را تعیین کنید.
- پیشرفت شما را در سیرمطالعاتی مشخص می کند و حتی عقب افتادگی های شما را تعیین می کند و راههایی برای رفع عقب ماندگی ها به صورت مشارکتی به شما ارایه می دهد.
- به شما در تحلیل صفحه ی ارزیابی جدول برنامه ریزی کمک می کند.
- با تشویق ها و احیاناً با تذکرات به موقع خود به سیر پیشرفت شما کمک می کند.
همانطور که در بالا نیز بیان شد می توانید خود، ناظر درسی خودتان باشد و موارد ذکر شده در بالا را برای خودتان انجام دهید.
مدیریت زمان
مدیریت زمان یعنی استفاده بهینه از زمان
مدیریت زمان امروزه جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است . مدیریت زمان یعنی استفاده بهینه از وقت . هرگز به امید آنکه وقت دارید ننشینید، زیرا در عمل خواهید دید که همیشه وقت کم است . با توجه به اینکه زمان و وقت گوهر گرانبهایی است که چون رَوَد، باز نیاید و همچنین با توجه به اینکه زمانها و فرصت ها با سرعت باد درگذر هستند، استفاده مفید از وقت بسیار مهم است .
توجه به زمان حال و استفاده از آن نقش مؤثری در موفقیت دارد. برخی از انسان ها وقت کشی می کنند ولی نمی دانند که به قول بوسپکو این وقت است که آنها را می کشد. (و نه اینکه آنهاوقت کشی می کنند.)
برای استفاده بهینه از وقت و زمان در جهت مطالعه ی مؤثرتر به نکات زیر توجه کنید.
1- وقت خود را به هدر ندهید. اگر به فعالیت هایی که در یک روز انجام می دهید دقت کنید خواهید دید که چقدر از زمان را به هدر داده اید و از آن استفاده خوبی نکرده اید.
2- از وقت مطالعه ی خود بهترین استفاده را بکنید. نگذارید افکار متفاوت و تصورهای غلط زمان مطالعه ی شما را صرف خود کند و بعد از گذشت چند ساعت از زمانی که مطالعه را شروع کرده اید متوجه شوید که هنوز هیچ چیزی را نخوانده اید و در عالم افکار و تخیلات غوطه ور بوده اید.
3- از وقت های پنهان (یا وقت های مرده ) استفاده بهینه کنید. در این جهت به موارد زیر توجه کنید:
الف- استفاده از زمانهای غیرمنتظره : در برخی موقعیت ها زمان زیادی به طور غیرمنتظره در اختیار شما قرار می گیرد. مثلاً هنگام مطالعه ، قسمتی از درس ، از آنچه شما برنامه ریزی کرده اید زودتر تمام می شود و یا هنگامی که از برنامه ریزی خود جلوتر هستید. و یا یکی از برنامه های جنبی (فرعی ) شما مانند رفتن به بازار جهت خرید منتفی می شود. استفاده از این زمانهای غیرمنتظره برای جبران عقب ماندگیها و یا پیشرفت برنامه ها بسیار مهم است .
ب- استفاده از زمانهای مرده : زمانهای مرده ، زمانهایی هستند که در برنامه ی شما جزء ساعات مطالعه نمی باشند مثلاً هنگامی که در اتومبیل یا اتوبوس برای رسیدن به کلاس درس نشسته اید. و یا در هنگام تأخیر طولانی اتوبوس و یا تأخیری که یکی از دوستانتان در یکی از قرارهایش دارد. این زمانها، زمان مناسبی برای مرور فیش برداری و تهیه ی خلاصه ها می باشد. (راجع به این دو موضوع در فصل روشهای مطالعه توضیح داده می شود.)
ج- تفکر در اوقات بیکاری : مثلاً هنگامی که از کلاس درس خارج شدید، سعی کنید مطالبی که در آن جلسه تدریس شده و نکات مهمی که معلمتان مطرح کرده را به خاطر آورده و مرور کنید. و یا اینکه ببینید مطالب این جلسه درس و یا یک جلسه مطالعه به چه مطالبی که شما قبلاً آموخته اید ارتباط دارد و یا برای آنها از محیط پیرامون خود و یا طبیعت مثالهایی بزنید.
4- اجرای دقیق برنامه در وقت شما صرفه جویی می کند.
5- توجه به قانون تطبیق زمان انجام کار با زمان تعیین شده یعنی برای هر کاری زمانی را به طور واقع بینانه تعیین کنید و سعی کنید آن را در همان زمان انجام دهید. (این قانون در انتهای این مطلب توضیح داده شده است .)
6- سعی کنید برای کارهای دیگر خود غیر از مطالعه ، نیز یک برنامه ریزی ذهنی داشته باشید تا در هنگام انجام دادن آن ها، زمان را بیهوده از دست ندهید. برای کارهای دیگرتان نیز بازه ی زمانی را در نظر بگیرید مثلاً این طور نباشد که تصمیم دارید با یکی از دوستانتان با تلفن یک سلام و احوالپرسی کوتاه کنید و پس از تمام شدن مکالمه متوجه شوید که حدود نیم تا یک ساعت به صحبت کردن با او پرداخته اید.
قانون تطبیق زمان انجام کار با زمان تعیین شده هر کاری خود را با زمان تعیین شده برای آن منطبق می کند. پارکینسون
پارکینسون در مورد زمان انجام کار قانون بالا را مطرح می کند یعنی هر کاری خودش را با زمان تعیین شده برای انجام آن کار منطبق می سازد. برای مثال اگر شما برای مطالعه ی قسمتی از کتاب عربی مثلاً هر درس آن ، نصف روز را تعیین کنید. [ در حالی که حتی چند ساعت (22/5 ساعت ) برای آن کافی باشد ] این کار را در همان زمان یعنی نصف روز انجام می دهید. سعی کنید از اتلاف زمان جلوگیری کنید، برای کاهش اتلاف زمان به نکته ی زیر توجه کنید:
برای هر کاری (مثلاً مطالعه ) به طور واقع بینانه زمانی را تعیین کنید که در آن مدت بتوانید آن کار را انجام دهید. مثلاً اگر مطالعه ی یک بخش کتاب نیاز به سه ساعت زمان دارد، شما همین زمان را در برنامه مدنظر داشته باشید. (نه بیشتر و نه کمتر از آن )
مدیریت انرژی
مدیریت انرژی بدین معنی است که از تمام انرژی های خود به بهترین نحو ممکن استفاده کنید. یعنی سعی کنید با مصرف انرژی کافی به بهترین نتیجه برسید. سعی کنید با هماهنگ کردن تمام قوای درونی تان (استعداد هوش ، ذهن ، حافظه و تمامی حواستان ) و همچنین با تمرکز حواس و استفاده از روشهای مؤثر مطالعه و با دقت و تفکر و همچنین سرعت عمل کافی ، از انرژی هایتان بهترین استفاده را بکنید. مدیریت انرژی به معنی کم مصرف کردن انرژی نیست بلکه به معنی درست مصرف کردن آن است . پس از انرژی های درونی تان به موقع و به اندازهء کافی استفاده کنید.
خلاصه ی برنامه ریزی نوین به شیوه ی PDCA
مرحله ی 1: برنامه ریزی کنید (plan ):
- تهیه و تدوین برنامه ی کلی
- تهیه و تدوین برنامه ی هفتگی و روزانه
مرحله ی 2: اجرا کنید (Do ):
- انعطاف پذیری
- توجه به کیفیت در حین اجرا
مرحله ی 3: ارزیابی کنید (check ):
- ارزیابی کمی تکمیل جدول ارزیابی
- ارزیابی کیفی
مرحله ی 4: اقدام اصلاحی کنید (Act )
برنامه ریزی
کسی که برای موفقیت و پیروزی خود برنامه ریزی نکند، در واقع برای شکست خود برنامه ریخته است .
همانطور که در فصل اوّل توضیح داده شد اوّلین مرحله ی کار شما تعیین هدف می باشد. پس از آن یک برنامه صحیح و اصولی به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید به خواسته ها و اهدافتان دست یابید. برنامه ریزی راه و روش رسیدن به هدف را به شما نشان می دهد. اگر هدف را به عنوان مقصد در نظر بگیریم ، برنامه راهی است که شما را به آنجا خواهد برد. توجه داشته باشید برای رسیدن به هدف ، راههای متفاوتی می تواند وجود داشته باشد. برنامه بهترین این راهها، برای رسیدن به هدف است .
برنامه ریزی عبارت از استفاده ی بهینه از امکانات موجود در جهت تحقق اهداف شما می باشد. معمولاً برنامه شما را از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب (که همان اهداف تعیین شده ی شما می باشد (مثلاً در اینجا ورود به دانشگاه در یک رشته خاص است .) سوق می دهد.
برنامه ریزی تمام امکانات ، استعدادها و توانایی های شما را در جهت رسیدن به هدفتان هماهنگ می کند و از اتلاف انرژی و وقت شما جلوگیری می کند. وقت گوهر گرانقدری است که هنگامی که از دست برود، هرگز مجدداً به دست نمیآید. علاوه بر اینکه استفاده صحیح از وقت در موفقیت شما بسیار مهم است توجه به اینکه بسیاری از دانش آموزان اغلب وقت خود را تلف می کنند و حتی از همان زمانی که برای مطالعه در نظر گرفته اند نیز به خوبی استفاده نمی کنند، دلیل خوبی برای داشتن برنامه است .
قدر وقت ارنشناسد دل و کاری نکند
بس خجالت که از این حاصل اوقات بریم «حافظ »
داشتن برنامه ی منظم یکی از اصول اساسی موفقیت می باشد. شما به وسیله ی یک برنامه صحیح می توانید از توانایی هایتان بهترین استفاده را کنید. توجه داشته باشید عدم داشتن برنامه و یا عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت و انرژی شما شده و بازده مطالعه ی شما را بسیار کم می کند.
همچنین داشتن یک برنامه ی خوب به تنهایی نمی تواند به شما در رسیدن به اهدافتان کمک کند، بلکه اجرای آن و داشتن کنترل بر روی آن در جهت رسیدن به موفقیت مؤثر است . پس دقت داشته باشید:
داشتن یک برنامه صحیح مهم است ولی مهمتر از آن اجرای آن می باشد.
داشتن نظم و ترتیب در مطالعه و یادگیری علاوه بر افزایش بازده یادگیری به شما در ایجاد یک تفکر منطقی و نظم یافته نیز کمک خواهد کرد.
احتمالاً با دانش آموزانی برخورد کرده اید که ساعت های طولانی را جهت مطالعه اختصاص می دهند. ولی هنگامی که از آنها سؤال می شود برای امروز چه برنامه ای ریخته اید؟ می گویند: هر درسی که شد می خوانم یا حوصله خواندن هر درسی را داشتم همان را می خوانم . این دانش آموزان معمولاً از زمانهای مطالعه ی خود به خوبی استفاده نمی کنند و بازدهی کمی نیز دارند. مثلاً هنگامی که از برخی از داوطلبان کنکور که بسیار مطالعه داشته اند. ولی نتوانسته اند نتیجه ی خوبی کسب کنند، سؤال می شود: علت آن چه بوده است؟ می گویند: نداشتن برنامه یا عدم برنامه ریزی صحیح .
و همچنین دانش آموزانی هستند که در اوّل سال برای خود برنامه ای ریخته اند و پس از گذشت چند هفته آن را رها کرده اند. دلیل این امر واقعی نبودن برنامه و عدم پیروی از الگوهای صحیح برنامه ریزی است . مثلاً هنگامی که به برنامه ی آنها نگاه کنید می بینید که با آنکه آنها از مدرسه ساعت 2 بعدازظهر به خانه می رسند. از همان ساعت 2 تا نیمه های شب برای خود برنامه ریخته اند. مثلاً آنها حتی به این نکته توجه نکرده اند که هنگامی که از مدرسه به خانه بازمی گردند حداقل نیم تا یک ساعت صرف خوردن ناهار و استراحت می شود. بنابراین یکی از اصول اساسی برنامه ریزی توجه به واقعیت ها است . و همچنین شاید برخی از دانش آموزان را دیده باشید که چند روز به امتحانات مانده و یا چند ماه به کنکور مانده به این نتیجه می رسند که فرصت کافی برای مطالعه ی همه ی دروس را ندارند و شتاب زده و با عجله ، شروع به مطالعه دروس که معمولاً سطحی نیز است ، می کنند. پس توجه داشته باشید برنامه به شما کمک می کند تا در طول سال یا طول ترم برای زمان برگزاری امتحان یا آزمون سراسری خود را آماده کنید و این آمادگی خود باعث ایجاد نوعی آرامش و اعتماد به نفس می شود، که نتیجه آن بالا بردن بازدهی مطالعه ی شما می باشد.
توجه داشته باشید که برنامه ریزی به معنای اسیر برنامه شدن نیست بلکه برنامه ریزی استفاده بهینه از وقت در جهت کسب موفقیت است ، که حاصل این امر در نهایت و درحین اجرای آن چیزی جز لذت بردن از تحصیل و شادمانی حاصل از آن نیست .
از شخصی پرسیدند، به کجا می روی؟ پاسخ داد به هرکجا که شد. به او گفتند: حال که اینطور است از هر طرفی که بروی به آنجا می رسی .
ولی شما داوطلبان کنکور و دانش آموزان عزیز هرگز نمی خواهید به هر کجا که شد بروید و حتماً از تحصیل خود هدفی دارید. بنابراین برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنید. و دقت داشته باشید:
داشتن برنامه برای رسیدن به موفقیت الزامی است .
بهترین برنامه ریز چه کسی است؟
یا راهی خواهم یافت ، یا راهی پدید خواهم آورد.
اکثر دانش آموزان وقتی با کلمه ی برنامه یا برنامه ریزی مواجه می شوند، بر این باورند که برنامه یک نسخه ی آماده است و اگر کسی به آنها یک برنامه بدهد یا برایشان برنامه ریزی کند، دیگر تمام مشکلاتشان حل شده و آنها قادرند، مطابق آن عمل کنند. این امر در سالهای اخیر توسط برخی از مؤسسات آموزشی با در اختیار گذاشتن یک برنامه ی خاص برای تمام دانش آموزان ترغیب شده است . ولی باید دقت داشته باشید که برنامه ی هرکس مخصوص خودش است و همانطور که بعداً بیان می شود، باید متناسب با توانایی ها و استعداد و خصوصیات فردی طرح ریزی شده باشد. به این سؤالها دقت کنید: آیا زمانی که شما برای یادگیری یک درس صرف می کنید با دیگران و یا حتی با یکی از دوستان خودتان یکسان است؟ و آیا دقیقاً در دروسی که شما قوی هستید همه قوی هستند و همین طور در دروسی که شما ضعیف هستید، همه ضعیف هستند؟ آیا شما برای مطالعه ی یک درس از همان روشی استفاده می کنید که دیگران نیز از آن بهره می گیرند؟ و آیا همه ی دانش آموزان دارای استعداد و توانایی و ضریب هوشی یکسانی هستند؟
به طور یقین این طور نیست پس برگردیم به سؤال اصلی این بحث «بهترین برنامه ریز چه کسی است؟» به نظر شما جواب این سؤال چیست؟ یک مشاور قوی ، یک دوست ، والدین ، یک آشنا، یک معلم دلسوز، یا فردی که سال قبل در کنکور قبول شده است و یا شخص دیگری !؟ همه ی افراد ذکر شده در بالا می توانند در برنامه ریزی مؤثر باشند ولی بهترین برنامه ریز خود شما هستید.
بهترین برنامه ریز کسی است که شما را بهتر می شناسد. از استعداد و توانایی های شما آگاه است . نقاط قوت و ضعف شما را می داند و این فرد کسی نیست جز خود شما .
بنابراین بهترین برنامه ریز خود شما هستید زیرا:
- شما خودتان را از همه بهتر می شناسید و به استعدادها و توانایی ها و به امکانات خودآگاهی کامل دارید.
- نقاط قوت و ضعف خود را بهتر از هرکس دیگری می دانید.
- بیش تر از هرکس دیگری دلتان برای آینده ی خودتان می سوزد.
- هنگامی که خودتان برنامه ریزی می کنید، برنامه ضمانت اجرایی بیشتری دارد.
- شما از هرکسی بهتر به شرایط روحی ، محیطی ، زمانی و علائق و اهدافتان آشنا هستید.
- برنامه ای که دیگران برای شما بریزند معمولاً ایده آلی است و واقعیت ها را کمتر مدنظر دارد.
البته در امر برنامه ریزی همانظور که بیان شد می توانید از نظرات و راهنمایی های سازنده دوستان ، آشنایان ، معلمین ، مشاورین و افراد موفق سالهای قبل و... استفاده کنید. البته به این امر دقت داشته باشید برنامه ای که برای فرد دیگری بسیار خوب است ممکن است برای شما اصلاً برنامه ی خوبی نباشد. چون آن برنامه مطابق با نیازها و امکانات و استعدادهای همان فرد طراحی شده است نه شما.
البته برای اینکه شما بتوانید برای خودتان برنامه ریزی کنید حتماً باید با اصول صحیح برنامه ریزی ، و ویژگیها و نحوه ی اجرای آن آشنا باشید. این فصل به شما کمک خواهد کرد که بتوانید یک برنامه ریزی صحیح و منطقی برای خود داشته باشید.
پس دیدید که :
بهترین برنامه ریز، خود شما هستید.
ویژگیهای برنامه ریزی به روش نوین PDCA
ویژگی اول : توجه به آینده در کنار توجه به حال و گذشته
برخلاف اکثر برنامه ریزی ها که یا فقط به آینده و یا به گذشته توجه دارند. در این نوع برنامه ریزی کانون توجه بر سه زمان گذشته ، حال و آینده است . توجه به گذشته و حال کمک شایانی در شناخت خودتان از نظر استعداد، توانایی ها و پشتکار و... دارد. و این مسأله به شما کمک می کند تا برنامه ریزی آینده خودتان را بر پایه ی این شناخت استوار سازید.
همچنین با توجه به حال و گذشته که با توجه به ارقام درج شده در صفحه ی ارزیابی بدست آورده اید، می توانید برنامه ی آینده تان را واقع بینانه تر طرح ریزی کرده و آنرا اجرا کنید.
ویژگی دوم : انعطاف پذیری بالا و پویایی آن
همانطور که بعداً خواهید دید در این نوع برنامه ریزی در مرحله ی تهیه ی برنامه و اجرای آن انعطاف پذیری بالایی وجود دارد. وجود انعطاف پذیری در برنامه به شما امکان می دهد در هر زمان که در حال اجرای برنامه هستید، در همان زمان (با توجه به زمان حال و موقعیت های غیرمنتظره ) برنامه ی تان را تغییر دهید. [ البته ملاک تغییر دادن برنامه یا عدم تغییر آن ، افزایش بهره وری مطالعه و استفاده از زمان می باشد. ]
ویژگی سوم : واقع بینانه بودن این نوع برنامه
در این روش برنامه ریزی توجه به واقعیت ها مهم است و برنامه باید نیازها و فعالیت های روزانه شما را نیز شامل شود. مثلاً شما باید فعالیت های فوق برنامه مانند تغذیه ، استراحت ، ورزش ، تماشای تلویزیون ، استفاده از کامپیوتر و... را در برنامه ی خود وارد کنید. البته توجه داشته باشید این نوع فعالیت ها نباید وقت زیادی را از شما بگیرد. مثلاً تماشای تلویزیون بیش از اندازه مخصوصاً اگر داوطلب کنکور هستید، به برنامه ی شما ضربه خواهد زد. توجه داشته باشید که امسال برای شما سال سرنوشت سازی است بنابراین زمان را با مسائل بی اهمیت از دست ندهید. زیرا سالهای بعد به اندازه کافی فرصت دارید که به این امور (فعالیت فوق برنامه ) بیشتر بپردازید.
ویژگی چهارم : قابل اجرا بودن این نوع برنامه
با توجه به اینکه این برنامه با توجه به واقعیت ها تدوین می شود. بنابراین کاملاً قابل اجرا می باشد و همانطور که می بینید اجرای برنامه یکی از مراحل اساسی این نوع برنامه ریزی است . توجه داشته باشید برنامه ریزی ، بدون اجرای آن فقط چند نوشته روی کاغذ بیشتر نیست و این اجرای برنامه است که به برنامه ریزی اهمیت می دهد.
همانطور که بعداً خواهید دید این روش برنامه ریزی زمان زیادی را از شما نمی گیرد و مثلاً هنگامی که پس از چند هفته به برنامه ی متعادل برسید حدود 10 الی 20 دقیقه در هفته برای اینکار کافی خواهد بود و این زمان در مقابل میزان افزایش کارایی شما، بسیار ناچیز است .
بنابراین سعی کنید برنامه ای را که نوشته اید، در زمان مشخص خود انجام دهید.
ویژگی پنجم : نقش اصلی در این برنامه ریزی بعهده شماست .
همانطور که قبلاً در بحث بهترین برنامه ریز چه کسی است؟ بیان شد، بهترین برنامه ریز خود شما هستید و دلایلی برای این مسأله در همانجا ذکر شد. فقط ممکن است بیان کنید: من که بلد نیستم برنامه ریزی کنم؟ من که اصلاً تا به حال برنامه ریزی نکرده ام؟ و یا من که با مراحل کار برنامه ریزی آشنا نیستم؟
بنابراین ما در این فصل شما را با یک شیوه مؤثر برنامه ریزی آشنا می کنیم و مراحل آنرا به شما آموزش می دهیم . و سعی می نماییم در هر مرحله ، مطالبی را که شما جهت امر برنامه ریزی به آن نیازمند هستید بیان کنیم ، تا شما به راحتی بتوانید یک برنامه ی خوب ، صحیح و منطقی را برای خودتان طرح ریزی و آنرا اجرا کنید.
ویژگی ششم : رقیب اصلی در این نوع برنامه ریزی خودتان هستید.
شما در این نوع برنامه ریزی هر هفته و هر روز سعی می کنید که با روز و هفته ی گذشته خود چه از نظر کمیت مطالعه و چه از نظر کیفیت مطالعه رقابت داشته باشید.
ویژگی هفتم : توجه به کیفیت در کنار کمیت
یکی از اشکالاتی که در اکثر برنامه ریزی ها وجود دارد توجه یک طرفه به کمیت است . در این نوع برنامه ریزی سعی شده است به کیفیت و بازده مطالعه نیز توجه شود. شما در حین اجرای برنامه با استفاده از روشهای نوین مطالعه ، ترک عادتهای غلط و همچنین با عمق بخشیدن به یادگیری هایتان کیفیت را نیز مدنظر دارید و در مرحله ی ارزیابی نیز کیفیت مطالعه و میزان یادگیری مورد توجه شما می باشد.
ویژگی هشتم : ساده بودن برنامه ریزی به این روش
پس از مطالعه ی این فصل و یک بار اجرای روش های ارایه شده متوجه خواهید شد که شما به سادگی می توانید برای خود برنامه ریزی کنید.
مرحله ی اول: برنامه ریزی کنید . (plan)
گام اول :برنامه کلی
در این قسمت شما برای کل زمانی که تا آزمون سراسری وقت دارید، برنامه ریزی می کنید. برنامه ی کلی ، طرحریزی فعالیت های شما تا زمان برگزاری آزمون است . البته نه به صورت جزئی بلکه به صورت کلی و جامع .
- تا کنکور چه مدت زمان دارید؟
- برای کنکور چه درس ها یا موضوعاتی باید مطالعه شود؟
- در طول هفته چند ساعت را جهت مطالعه در نظر گرفته اید؟
- تاکنون چه میزان مطالعه کرده اید و چه درس هایی را خوانده اید؟
- و همینطور چه درس هایی را هنوز مطالعه نکرده اید؟
- زمانی که طول می کشد هر درس را بخوانید چقدر است؟
- با توجه به ضرایب درس ها و یا مشکل بودن یک درس یا تعداد مرورهای آن چه میزان وقت مطالعه باید در هر درس در نظر داشته باشید؟
* به پرسش های بالا با دقت پاسخ دهید و همه ی پاسخ ها را به طور خلاصه بر روی کاغذی یادداشت کنید. و با توجه به آنها یک طرح کلی از زمان حال تا برگزاری آزمون برای خودتان در نظر بگیرید.
در این مرحله شما با جمع کردن ساعت هایی که برای مطالعه دروس باید صرف کنید و همچنین با در نظر گرفتن ساعتهای مطالعه هفتگی تان یک طرح ریزی کلی انجام می دهید.
سعی کنید در طرح ریزی این مرحله از کارتان مطالعه دروس و مرور آنها را تا یک ماه و نیم مانده به کنکور به اتمام برسانید زیرا همانطور که در فصل آخر میآید این فرصت باقیمانده تا کنکور باید به طور اختصاصی صرف مرور و تست زنی (به صورت مجموعه ای یعنی سؤالات یک درس مشخص در یکی از آزمونهای سراسری یا آزاد) شود و دیگر وقت مطالعه ی مباحث جدید به اتمام رسیده است .
این گام از برنامه ریزی که شاید بیشترین وقت را از شما بگیرد، فقط یکبار صورت می پذیرد، درصورتیکه تغییری در برنامه ی اساسی شما رخ ندهد، یک بار تدوین برنامه در هر ترم و یا برای کل سال تحصیلی کافی است . بنابراین این برنامه به شما می گوید که تا زمان کنکور به طور کلی چه کارهایی را (با توجه به زمان انجام هر کدام ) باید انجام دهید. مثلاً در برنامه ی کلی ، شما مشخص می کنید که تا چهار ماه آینده باید تمام دروس خوانده شود. (البته با توجه به واقعیت ها)
گام دوم-تدوین برنامه هفتگی و روزانه
هنگامیکه طرح ریزی برنامه ی کلی به پایان رسید، تدوین برنامه هفتگی و روزانه آغاز می شود. تدوین برنامه ی هفتگی براساس برنامه ی کلی صورت می پذیرد. برای تهیه و تدوین برنامه ی هفتگی و روزانه به مراحل و نکات زیر دقت کنید:
1- واحد مطالعه ی خودتان را تعیین کنید.
واحد مطالعه زمانی است که در آن بهترین و بیشترین کارایی را برای انجام مطالعه دارا می باشید. دقت داشته باشید واحد مطالعه ی هر فرد مختص خود اوست . (واحد مطالعه در فصل پنجم استراتژی های مطالعه توضیح داده شده است .)
2- جدول برنامه ی هفتگی را با توجه به واحد مطالعه ی خودتان پر کنید.
3- زمان استراحت پس از هر واحد مطالعه را در نظر داشته باشید و آنرا نیز در برنامه وارد کنید. برای آنکه برنامه ی شما خیلی شلوغ نشود می توانید پس از هر واحد مطالعه ، زمان استراحت را به ازای هر 15 دقیقه با یک علامت * مشخص کنید.
4- تمام کارها و فعالیت هایی که به طور ثابت در هر هفته دارید را با خودکار مشکی در جدول وارد کنید. از جمله برنامه ی درسی کلاس های مدرسه و کارهای ثابت هفتگی تان را وارد جدول کنید. مثلاً ساعات تغذیه ، ورزش و کلاس های آموزشگاه و یا کلاس های زبان ترمیک و یا کار با کامپیوتر را مدنظر داشته باشید.
تذکر مهم در رابطه با فعالیت های فوق برنامه :
لازم به ذکر است فعالیت های فوق برنامه داوطلبان کنکور مانند ورزش ، تفریح ، تلویزیون ، کامپیوتر و... باید متناسب با حجم بالای مطالبی که باید جهت آمادگی کنکور مطالعه کرد، در نظر گرفته شود.
سعی کنید فعالیت های فوق را در جهت اهدافتان طرح ریزی کنید مثلاً من امروز یک ساعت ورزش می کنم تا بتوانم در ساعت های بعدی بهتر مطالعه کنم و با شادابی به مطالعه ام ادامه دهم .
توجه داشته باشید فعالیت های فوق برنامه نباید وقت زیادی از شما بگیرد و نباید زیاد شما را خسته کند. بارها با افرادی برخورد کرده ام که وقتی از فعالیت های جنبی خسته می شوند به سراغ درس می روند. پس شما دقت داشته باشید هرگاه پس از انجام مطالعه ی کافی خسته شدید به سراغ فعالیت های فوق برنامه بروید. انجام فعالیت های جنبی در زمان مطالعه و آمادگی جهت کنکور به مدت چهار تا پنج ساعت در هفته می تواند برای شادابی و تجدید روحیه و آمادگی برای مطالعه های بعدی ، کافی باشد ولی بیشتر از این مقدار به برنامه ی مطالعاتی شما ضرر خواهد رساند.
5- دروسی که باید مطالعه شود را با توجه به ساعت های لازم جهت مطالعه ی آنها و متناسب با برنامه ریزی کلی تان ، به طور دقیق وارد برنامه کنید. (زمان مطالعه ی این دروس را با خودکار آبی وارد برنامه کنید.)
6- دقت داشته باشید هر درس را به اجزاء زمانی متناسب با واحد مطالعه ی خودتان ، تقسیم بندی کرده و آنرا وارد برنامه کنید. مثلاً شما برای اینکار می توانید در نظر بگیرید، در یک واحد مطالعه تان ، یک موضوع فیزیک مثلاً آینه ها را بخوانید و یا یک یا چند درس از یک کتاب (درس 5 و 6 از کتاب عربی ) را مطالعه کنید و یا حتی به صورت صفحه ای برنامه ریزی کنید. (مثلاً 10 صفحه از کتاب زیست شناسی را در یک واحد مطالعه بخوانید.)
7- دقت داشته باشید تمامی دروس را در برنامه ی مطالعاتی خود بگنجانید و هیچ درسی را به دلیل سخت بودن و یا بی علاقگی رها نکنید. یکی از محاسن برنامه ریزی این است که شما را مکلف به خواندن دروسی می کند که به هر دلیل به آن علاقه ندارید البته قبل از شروع به مطالعه همانطور که در فصل اول (علاقه به مطالعه ) بیان شد حتماً به موضوع علاقمند شوید. (راهکارهای این مطلب در مبحث فوق آمده است و علاوه بر آن می توانید از خلاقیت خودتان در این مورد استفاده کنید.) و همچنین هیچ درسی را به خاطر مشکل بودن و یا دارای ضریب پایین بودن رها نکنید مثلاً اگر دانش آموز رشته تجربی هستید حتماً ریاضیات را در برنامه خود قرار داده و آنرا مطالعه کنید.
8- برای مطالعه هر درس یا هر کتاب وقت کافی در نظر بگیرید.
ساعات مورد نیاز جهت مطالعه یک درس یا یک موضوع را متناسب با میزان سختی آن در نظر بگیرید و همچنین به زمان لازم جهت حل تمرین ها و تست زنی نیز توجه کنید. مثلاً میزان ساعتی که برای مطالعه و حل تمرین های یک مبحث ریاضی نیاز دارید خیلی بیشتر از میزان ساعت مطالعه ی یک یا دو درس ادبیات می باشد.
9- اگر در کنکور آزمایشی شرکت می کنید ، برنامه ی هفتگی خود را می توانید متناسب با برنامه ی آزمونها قرار دهید. البته از دروس پیش دانشگاهی غافل نشوید و آنها را نیز در برنامه ی مطالعه ی خود قرار دهید.
10- بین دو موضوع مشابه یک موضوع دیگر را مطالعه کنید و یا مدت زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید. (رجوع کنید به « مطالب مشابه درسی را پشت سرهم مطالعه نکنید» که در فصل استراتژی های مطالعه آمده است .)
11- مدت زمانی را در برنامه ی هفتگی جهت جبران عقب افتادگی ها در نظر بگیرید.
مثلاً ممکن است در زمانی که برای مطالعه در نظر گرفته اید حادثه ی غیرمنتظره ای پیش بیاید و باعث شود شما آن زمان مطالعه را از دست بدهید، بنابراین ساعاتی را در برنامه بدین منظور اختصاص دهید. (مثلاً 2 واحد مطالعاتی روز جمعه را برای جبران عقب افتادگی ها در نظر بگیرید.) در صورتی که از برنامه ی خود عقب نبودید می توانید این مدت زمان را صرف مرور درس ها و یا مطالعه ی دروس جدید بکنید.
12- مرور هفتگی درس ها را در برنامه قرار دهید.
در برنامه ی مطالعه ی درسی خود، برای هر درس ساعتی را برای مرور در نظر بگیرید.
13- وقت مطالعه ی درسی را حتی الامکان نزدیک تر به ساعت آن درس تعیین کنید. تا جایی که امکان دارد مطالعه ی هر درس را بلافاصله پس از ساعت آن درس انجام دهید مثلاً ترجیحاً درس امروز را همین امروز مطالعه کنید زیرا مطالعه ی یک درس چند روز پس از درس دادن با فراموشی برخی از مفاهیم به خاطر مرور زمان همراه است . مطالعه در اولین فرصت پس از درس دادن آن ، با آمادگی ذهنی بیشتر برای جذب مباحث همراه است . و همچنین مطالعه یا مرور دروس روز بعد را نیز در برنامه ی خود قرار دهید.
توجه : تهیه ی برنامه ی مناسب هفتگی برای اولین بار، بدون خطا و اشتباه نخواهد بود و شاید در اجرای آن با مشکلاتی روبه رو شوید ولی همانطور که بیان می شود در مراحل بعدی این نوع برنامه ریزی (در مرحله ی اقدام اصلاحی کنید Act ) می توانید ایرادهای آنرا برطرف کرده و برای هفته های آینده یک برنامه ریزی دقیق و واقعی انجام دهید.
